مقدمه اي بر كبوتران تاريخ پيدايش کبوتر بر روی زمین كبوتر چگونه نام گذاري شد؟ بررسي كبوتر از نظر رده بندي علمي بررسي تاریخ اهلی شدن کبوتر کبوتر پراني در ایران كبوتر اصيل ايراني جایگاه و محل نگهداری کبوتر دسته بندي كبوتران غذا و مکان زندگی کبوتر بررسي نژادهاي مختلف كبوتر ویژگیهای رفتار شناسی پرورش و نگهداري كبوتر نژادهاي كبوتر در ايران تنوع رنگ در كبوتر تاريخ پيدايش کبوتر بر روی زمین كبوتر در اواخر دوران سنوزوئیک پا به عرصه وجود گذارد . طبق شواهد موجود در آن زمان فقط به یک شکل و یک رنگ یافت میشد(کبوتر چای). سپس در اثر مهاجرت به نقاط مختلف و تحت تاثير تغییرات و شرایط محیطی در نقاط مختلف زمین جهت سازگاری هر چه بیشتر با محیط اطراف خود ، جهشها و تغییراتی در ساختار ژنتیکی این پرنده پدید آمد مانند تغيير رنگهای مختلف کبوتر که در محیطهای مختلف بنا بر شرایط آن منطقه (گرما یا سرمای هوا یا ازدیاد شکارچی) پدید آمد. مثلا رنگ روشن(سفید)این حیوان در مناطقی که شکارچی کمتر وآب و هوای محیط مناسبتر و گرمتر بوده پدید آمده است و رنگ تیره این حیوان بدلیل زندگی پرنده در محیطهایی که از نظر آب و هوایی سرد و یا شکارچی در آن منطقه فراوان است شكل گرفته است. پرنده با رنگ تیره می تواند از دید صیادان مخفی مانده و خود را بهتر استتار نماید که تمام این تغییرات در مدت زمان مدیدی توسط ژنهای کنترل کننده صفات این حیوان پدیدآمده است. كبوتر چگونه نام گذاري شد؟ کبوتر پرنده ای است از خانواده Columbiforms که به دو صورت وحشی واهلی یافت می شود ورنگ ها ونژادهای مختلفی دارد که معروف ترین آن ها کبوتر خانگی وکبوتر صحرایی است . نام علمی کبوتر خانگی Clumba domestica است که در زبان انگلیسیDove وPigeon ودر زبان فرانسه Pigeon و Colombe نامیده می شود . نام علمی کبوتر صحرایی ، Columba Livia است که نام انگلیسی آن Wild Pigeon ونام فرانسه أن Biset یا Pigeon Sauvage می باشد . به این پرنده در زبان عربی ، حمام و در ترکی ، گورچین گویند . واژه کبوتر یک واژه اصیل فارسی است که از دو واژه کبود ( آبی ) وتر تشکیل شده است . در زبان سانسکریت به آن Kap^ota ودر زبان پهلوی به آن Kapotar می گفته اند . در فارسی محاوره ای متداول ، به کبوتر ، کفتر می گویند که مبدل کبوتر است ونام های محلی آن در کردستان و کرمانشاه کوتر ، کموتر و در بعضی نقاط جنوب کپتر و کبتر است . در فرهنگ لغتنامه دهخدا ، نام های زیر به این پرنده نسبت داده شده است : کفتر ، کبتر ، حمام ، حمامه ، نامه بر، کوتر ، عفد ، فاخته ، سعدانه ، صلصله وبالاخره ورقاء . بررسي كبوتر از نظر رده بندي علمي: کبوتر در رده بندی علمی جایگاه زیر را دارد : Charadi Formes راسته Order Columbida زیر راسته Sub - Order Columba جنس Genus Livia Domaestica گونه Species قابل ذکر است که جمع آوری اطلاعات در مورد گونه های کبوتر ، با توجه به فراوانی آن ها واختلاف صفات ، رنگ ها وشکل آنان ، کار چندان آسانی نیست چرا که آمیزش گونه های مختلف با هم ، بسیار رواج دارد واین آمیزش ها باعث پدید آمدن گونه های جدیدتر شده است برخی معتقدند که انواع کبوترها ، از هزارگونه نیز بیشتر است . بررسي تاریخ اهلی شدن کبوتر: تاریخ دقیق پیدایش کبوتر وزمان اهلی شدن واستفاده از آن در جنگ و صلح به درستی معلوم نیست ، ولی آن چه مسلم است این است که از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح ، کبوتر در مصر وجود داشته و فراعنه مصر ، به عنوان پیک از آن استفاده می کردند وحتی آن را پرنده ای مقدس می دانستند . یونانی ها هم چندین هزار سال قبل از میلاد از کبوتر به عنوان قاصد استفاده می کردند ونام قهرمان هاي ورزش های المپیک را به پای آن ها می بستند وبه وطن شان می فرستادند . پس از مصر ، ایران ، چین ، یونان و روم از قدیمی ترین مراکز پرورش وتربیت کبوتر در اعصار گذشته بوده اند . تاریخ نشان می دهد که کورش کبیر ، برای ارسال اخبار محرمانه به نقاط مختلف کشور پهناور خود ، کبوترانی در اختیار داشته و جولیوس سزار ، امپراتور روم ، اولین کسی بوده که برای فتح گال ( فرانسه امروزی) از کبوتران نامه بر استفاده کرده است . دریانوردان فنیقی وقبرسی ، در هنگام سفر کبوترها را با خود می بردند و پس از رسیدن به مقصد ، آن ها را با نامه هایی به محل سکونت خود می فرستادند ، تا خانواده هایشان را از وضعیت وتاریخ بازگشت خود مطلع سازند . در کشورهای یاد شده ، پرورش متراکم کبوتر متداول بوده ، بشر با ساختن برج هایی ، که امروزه کبوترخانه نامیده می شود و حفره های زیادی دارد ، کود این پرنده را جمع آوری می کرده است ، این رسم هنوز در کشور ما متداول است . کبوتر پراني در ایران : کبوتر پراني یکی از بازی های سنتی ایرانیان به شمار می رود و این بازی منحصراً به مردان اختصاص داشت و امروزه نیز در اکثر شهرهای ایران هنوز هم رواج دارد . اصولاً کبوتر پراني در ایران به دو شکل مختلف انجام می شود : شکل اول رقابت بازیکنان بوسیله کبوتران در حین پرواز و شرط بندی بین صاحبان کبوتر است . در این روش کبوتر باز می کوشد کبوتران حریف را در حین پرواز به بام خود بکشاند و آن ها را تصاحب کند . شكل ديگر آن به اين صورت بوده كه در يك مسابقه كبوتر پراني در مسافت زياد، كبوتري كه زودتر از ديگر كبوترها به مقصد بازگردد پيروز ميدان مي شده. کبوتر های اصیل ایرانی اصلیت نژاد این کبوتران برگرفته از نژاد کبوتران چای است.کبوتران ایرانی در مناطقی زندگی می کرده اند که در آنجا تقریبا غذا به مقدار کافی یافت می شده است و در محیطهایی نسبتا پایدار از نظر آب وهوایی می زیسته اند. در شرایطی که شاید شکارچی کمتری در کمین آنان بوده و برای آشیانه سازی نیاز کمتری به استتار داشته اند و نيز برای یافتن غذا نیاز به پرواز مسافتهای طولانی نداشته اند.در نتیجه رنگ روشن (رنگهای متمایل به سفید) بیشتر در این کبوتران دیده می شود. (بالعکس کبوتران مسابقه) همچنین در اثر زیستن در این شرایط بدیهی است که از هوش کمتری نسبت به انواع مسابقه برخوردارند. زیرا ژنهای آنان در طول سالیان دراز متاثر از محیط اينگونه رشد كرده اند. این کبوتران معمولا بالارو هستند وپرواز در اوج آسمانها را دوست دارند. به راحتی طعمه پرندگان شکاری می شوند. و در رنگهای مختلفی دیده می شوند.این کبوتران در ایران به كبوتران تهرانی معروفند. جایگاه و محل نگهداری کبوتر جایگاه نگهداری کبوترها بسیار متفاوت می‌باشد و برحسب محل نگهداری آن‌ها در منازل، پشت بام‌ها و یا برج‌های مخصوص در مزارع متغییر است، ولی به هرحال این جایگاه به صورت یکی از اشکال زیر می‌باشد: ۱. در صورت نگهداری کبوتر در خانه، معمولاً جایگاه آن‌ها را از قفس‌های چوبی، فلزی، جعبه‌های حلبی، سنگ‌های ساختمانی و یا چیزی نظیر آن می‌سازند. این جایگاه‌ها معمولاً کوچک بوده و برای یک تا دو جفت پرنده ساخته می‌شود. ۲. کبوترهایی که بر روی پشت بام‌ها و یا در مزرعه نگهداری می‌شوند. در قفس‌های بزرگی که از چوب یا فلز و یا حلبی ساخته شده، جای داده می‌شوند. این قفس‌های بزرگ معمولاً دارای یک یا چند در کوچک یا بزرگ است که به کبوترها اجازه ورود و خروج می‌دهد و گاهی اوقات آشیانه‌های کوچکی به اندازه ۴۰×۵۰×۴۰ سانتی‌متر برای هر دو جفت کبوتر در داخل آن تعبیه می‌شود. اندازه قفس‌های بزرگ معمولاً ۳×۲×۲ متر است که گنجایش ۵۰ جفت کبوتر را دارد. دسته بندي كبوتران: کبوتران را ميتوان به سه گروه تقسیم كرد: کبوتران وحشی (چاهی ـ صحرایی) کبوتران خانگی کبوتران نامه بر کبوتران وحشی دسته‌ای از کبوتران هستند که به صورت گروهی در شهرها و حومه شهر دیده می‌شوند و بعد از بلوغ (حدود ۸ تا ۱۲ ماه پس از تولد بسته به نژاد) با انتخاب جفت، زادوولد حیرت انگیزی می‌کنند که در نوع خود جالب است. عموماً کبوتران وحشی، خاکستری و گاه سیاه خاکستری هستند که با آمیخته شدن با نسل کبوتران خانگی که وحشی شده‌اند، اینگونه کبوتران را با تلفیقی از رنگ‌های کبوتران وحشی و خانگی می‌توان شناخت. مانند همه گونه‌ها ۲ تخم می‌گذارند و بعد از ۱۴ تا ۱۹ روز (بسته به شرایط محیط) جوجه‌ها به دنیا می‌آیند و تا دو روز از نوعی شیر مخصوص (پرنده محتویات معده را که کاملاً آسیاب شده و با آب مخلوط کرده، به نوعی شیره تبدیل می‌کند) جوجه‌هایش را تغذیه می‌کند. نوع نر پرنده، معمولاً بزرگ تر به لحاظ جثه و حجم جمجمه از نوع ماده، قابل شناسایی است. نوع ماده با جثه‌ای کوچک‌تر و نوکی درازتر از نوع نر قابل شناسایی است. کبوتران خانگی از قدیم از پرندگان خانگی بوده و دارندگان این حیوان را کبوتر باز می‌گویند. کبوتران خانگی به علت تغذیه مناسب و شرایط استراحت گاه (از لحاظ جثه) از همنوعان وحشی خود بزرگ ترند. کبوتران خانگی را معمولاً آموزش می‌دهند تا خانه صاحبش را مرگز قطب نمای درونی خود قرار دهد و جلد شود. از این غریزه ذاتی برای آموزش آن‌ها استفاده می‌شود و مسابقاتی نیز برای محک زدن این قدرت بر گزار می‌شود که معمولاً کبوتران بازنده به صاحب کبوتران برنده می‌رسند. برای جلد کردن کبوتر، معمولاً پرهای کبوتر را (به غیر از شه پر) می‌برند (قیچی می‌کنند) و مدتی بسته به خصوصاً نژاد حیوان نگهداری می‌کنند تا قطب نمای درونی حیوان تغییر مرکز داده و خانه جدید را مرکز قطب نما کند. کبوتر بازان خاطرات فراوانی از کبوترانی دارند که بعد از سال‌ها به خانه قبلی خود بازگشته‌اند و هیچ‌گاه این قطب نما تغییر نکرده‌است. اساساً نژاد کبوتران اصیل را در ظاهر و جمجمه و میزان وفاداری (جلد بودن) به اولین خانه می‌دانند. کبوتر نامه بر و نوع هستند از لحاظ جثه که گونه اول جثه‌ای بسیار بزرگ تر از کبوتران چاهی و خانگی دارد که پاهای بزرگ و قرمز شفاف از ویژگی‌های خاص این نوع است که رفته رفته در خطر انقراض قرار گرفته‌است. گونه دوم کاملاً شبیه به کوتران وحشی است که فقط توانایی دوقطبی بودن را دارد. یعنی حیوان بر اثر آموزش توانایی دارد که دو نقطه جغرافیایی را مرکز قطب نمای خود قرار داده و از یاد نبرد. کبوترها لانه خود را بر درخت و یا روی زمین و یا در ساختمان‌ها می‌سازند. به ندرت اتفاق می‌افتد کبوترها درون تنه درختان، یا داخل سوراخ‌های زمین آشیانه بسازند. طرز لانه ساختن آن‌ها بسیار ساده‌است. کبوترهای ماده حداکثر ۲ و حداقل یک تخم می‌گذارند، رنگ تخم بیشتر کبوترها سفید است. کبوترخانه کبوترخانه‌ها یا کفترخانه‌ها ساختمانهایی کهن هستند که معمولا‍ْ به شکل استوانه ساخته می‌شده‌اند و برای گردآوری کود کبوترها و دیگر پرندگان جهت مصارف کشاورزی ساخته می‌شده ‌است. ساخت چنین بناهایی در اصفهان و یزد و پیرامونها اين شهرها معمول بوده‌است. کبوترخانه‌های کوچک و بزرگ ایران به حسب اندازه میان هزار تا ۴۰ هزار کبوتر را در خود جای می‌دهند. شاردن جهانگرد فرانسوی که در روزگار صفوی از ایران دیدن کرده است می‌نویسد: "به باور من ایران کشوری است که بهترین کبوترخانه‌های جهان در آنجا ساخته می‌شود ... این کبوترخانه‌های عظیم، شش بار بزرگ‌تر از بزرگ‌ترین پرورشگاههای پرندگان ماست. در پیرامون اصفهان بیش از ۳۰۰۰ کبوترخانه شمرده اند." غذا و مکان زندگی کبوتر منابع غذایی مورد نیاز این پرنده معمولا از دانه های گیاهی تامین می گردد.دانه هایی مانند:گندم، جو، سویا، ذرت و... ویتامینهای مورد نياز كبوتر نيز عبارتند از: A-B-D-E-K است. همچنين برای هضم غذا به نرمه ریگ یا خاک(املاح معدنی)نیاز دارد. مکان زندگی معمولا برای کبوتران تزئینی و گوشتی باید محدوده ای باشد که آفتاب درآنجا تابیده و کبوتر غریبه به درون آنان وارد نشود. زیرا آنان قدرت زیادی برای پرواز ندارند و مکانی که نسبتا آفتاب به آن مي تابد و كبوتران در آنجا بتوانند آفتاب بگیرند برای آنها کافی است.ولی کبوتران مسابقه علاوه بر شرایط فوق باید محلی برای رفت وآمدبه خارج از لانه داشته باشند و چیزی را که در این نوع کبوتر ها باید به خاطر داشته باشیم به دلیل رفت وآمد این پرنده به خارج از لانه و تماس آن به پرندگان آلوده حتما باید اين كبوتران را به موقع واکسیناسیون نمود وحتی الامکان لانه آنرا هر ۲ ماه یکمرتبه با مواد ضد عفونی کننده مانند وایتکس(بصورت۱۰٪)ضد عفونی کرد. بررسي نژادهاي مختلف كبوتر: - نژادهای تزئینی(fancy pigeon):این نژادها بدلیل زندگی در شرایطی که هیچ خطری آنان را تهدید نمی کرده (شرایط نگهداری توسط انسان نه در شرایط طبیعی محیط) و منابع غذائی همیشه در اختیار آنان بوده به تولید مثل پرداختند و در طی مدت زمان درازی به کبوترانی با شکل و شمایل زیبا و رنگهای مختلف تبدیل شده اند. معمولا این حیوانات توانائی پرواز و جهت یابی اندکی دارند - نژادهای گوشتی: این نژادها نیز مثل مورد فوق در شرایط نسبتا مناسب و پایداری می زیسته اند و انواع و اقسام مواد غذایی در اختیار آنان بوده در نتیجه به پرندگان تنومند تبدیل و معمولا به رنگ سفید دیده شده و توانایی پرواز آنان بسیار بسیار اندک است . - نژادهای مسابقه اي(racing pigeon) : این نژادها احتمالا در گذشته در مناطقی با شرایط آب و هوایی سخت زندگی ميكرده اند و مجبور به مهاجرت به مناطق مختلف در طول سال بوده اند و به تدریج ژنهای کنترل کننده حواس آنان تغییر یافته و آنان قدرت جهت یابی فوق العاده ای نسبت به دو مورد قبلي پیدا کرده اند اغلب رنگ این پرندگان تیره یا متمایل به تیره است . لازم به ذکر است تمام نژادهای مذکور از کبوتر چای بوجود آمده اند نژادهای تزئینی معمولا در کشورهای اروپایی دوستداران کمتری نسبت به انواع مسابقه ای آن دارند .نژادهای مسابقه در کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا، آلمان، کانادا و... یافت می شوند و هر ساله مسابقات بزرگ و شرط بندیهای هنگفتی بر روی این پرندگان انجام گرفته و این کبوتران را با قیمتهای بسیار گزافی به فروش می رسانند . ویژگیهای رفتار شناسی اين پرنده را می توان طبق نظر شخصی خود تربیت نمود مثلا با ایجاد صدای مخصوص و دادن دانه به پرنده میتوان او را شرطی نمود و پس از مدتی حتی با ایجاد صدا و عدم وجود دانه پرنده به محرک پاسخ می دهد که به این کار شرطی شدن کلاسیک می گو یند. حال می توان پرنده را با انجام دادن کاری تشویق و یا تنبیه نمود. مثلا با انجام عملی از سوی پرنده با دانه دادن به وی او را تشویق کرد و یا با سرزدن عملی از حیوان آنرا تنبیه نمود. بدین وسیله پرنده خواهد آموخت که در صورت تشویق آن کار را دوباره انجام دهد و در صورت تنبیه به ندرت آن عمل را انجام خواهد داد. به این عمل شرطی شدن فعال میگویند. رفتار حل مسئله: در این نوع یادگیری پرنده می آموزد که در صورت روبرو شدن با وضعی که تا بحال با آن برخورد نداشته است تجربیات گذشته خود را با یکدیگر تطبیق داده و آن عمل را به نحو احسن انجام دهد. مثلا کبوتران مسابقه هنگامی که به راههای دور برده می شوند با اين كه تا آن لحظه برگشتن از این راه را تجربه نکرده اند ولی با کنار هم گذاشتن تجربه های گذشته خود و اطلاعات ژنتیکی (غریزی) که در آنان وجود دارد و همچنین با استفاده از حس برتر و تجزیه و تحلیل امواج مغناطیسی زمین و انواع بوها می توانند بسرعت جهت یابی کرده و راه خود را بیابند.

نظرات شما عزیزان: